„Słownik biograficzny teatru polskiego 1900-1980”, t. II, PWN Warszawa 1994:
CYBULSKI Andrzej (19 VIII 1926 Kraków - 15 V 1971 Warszawa), scenografBył synem artysty malarza i współtwórcy t. Cricot, Tadeusza C. i Róży. W 1939 rozpoczął naukę w Szkole Przemysłu Artyst., przerwaną wkrótce z powodu jej zamknięcia po wybuchu wojny. W 1942-44 należał do zespołu konspiracyjnego krak. T. Niezależnego pod kier. T.
Kantora; grał tu m.in. Pastucha I („Powrót Odysa”, 1944). Od marca 1945 był słuchaczem działu plastyki Studia przy krak. Starym T.; projektował dek. i kostiumy do przygotowywanych przez Studio spektakli; wraz z A.
Bunschem opracował wówczas scenografię do „Beksy” (13 IV 1945) i „Niespodzianki”. Już debiut zwrócił nań uwagę krytyki: „Bujna pomysłowość przy nowoczesności środków wyrazu, inteligentne podejście do tematu” - pisał o scenografii „Beksy” T. Kudliński. W sez. 1945/46, nadal z A. Bunschem, współpracował w Krakowie: z T. Lalki i Aktora Groteska („Kolorowe piosenki”, „La serva padrona” - 1945), zespołem M. Biliżanki, który przekształcił się w T. dla Dzieci Wesoła Gromadka (ponownie „Beksa” oraz „Z biegiem Wisły"), a także Starym T. („Król włóczęgów”, 1946). Następnie studiował pod kier. K.
Frycza na Wydz. Scenografii krak. ASP. W sez. 1948/49, wraz z A. Bunschem, znowu opracował scenografię „Kolorowych piosenek”, tym razem dla T. Lalek Arlekin w Łodzi. W sez. 1949/50 i 1950/51 był scenografem T. Dramatycznych w Poznaniu (m.in. „Pieczary Salamanki”, „Faryzeusze i grzesznik” w T. Polskim, „Zielony Gil”, „Mirandolina” w T. Komedii Muzycznej); współpracował w tym czasie z pozn. T. Objazdowym i Operą (kostiumy do „Halki” w reż. L.
Schillera, 1950 i do „Don Pasquale”, 1951) a także z T. im. Wyspiańskiego w Katowicach („Romans z wodewilu”, 1950). W sez. 1951/52 współpracował znowu z łódz. T. Lalek Arlekin („Dzielny gród”, 1952); w 1954 z T. Poezji w Krakowie („Sen nocy letniej"). W 1955-57 był scenografem T. im. Wyspiańskiego w Katowicach (m.in. „Doktor lubelski” - 1955, z W.
Langem „Śmierć Dantona” - 1957). Od sez. 1957/58 do 1 VI 1964 był scenografem T. im. Słowackiego w Krakowie. W 1958 projektował tu swoją pierwszą scenografię o ogólnopolskim rezonansie - do „Wizyty starszej pani” w reżyserii L.
Zamkow, gdzie przy pomocy autentycznych rekwizytów (drabina, dorożka, wrota stodoły), zwisających z góry sceny powłóczystych tkanin, kostiumów i oświetlenia stworzył nastrój surrealistycznego koszmaru. W tym czasie zdobył sławę jednego z najciekawszych artystów młodszego pokolenia, co potwierdzały takie realizacje na scenie T. im. Słowackiego, jak: „Zbrodnia i kara” (1958), „Widok z mostu” (1959), „Żałoba przystoi Elektrze” (1962), „Ocean” (1962), „Przygoda z Vaterlandem” i „Improwizacja paryska” (1963), a także w Starym T., z którym współpracował w sez. 1959/60-1962/63; „Medea” Eurypidesa i „Na dnie” (1960), „Fizycy” (1963), oraz późniejsze: „Sceneria zimowa” (1967), „Anabaptyści” (1968), „Zegary” (1970). Opracowywał także scenografie dla innych scen; w Warszawie projektował dla T. Narodowego („Ryszard II” - 1964, „Kleopatra” C. K. Norwida - 1967, gdzie kostiumy nawiązywały b. wiernie do egipskich rzeźb), T. Powszechnego („Koriolan”, 1966) i T. Dramatycznego („Zemsta”, 1970); w Katowicach dla T. im. Wyspiańskiego (1960, 1965, a także: „Horsztyński” - 1967, „Kariera Artura Ui” - 1968); w Poznaniu dla T. Polskiego („Wkrótce nadejdą bracia” - 1967). Współpracował też z T. Ziemi Opolskiej („Romeo i Julia” z W. Langem, 1956), T. Nowym w Zabrzu („Maria Stuart” J. Słowackiego na inaug. sceny - 16 I 1960), T. Polskim w Bielsku-Białej („Zbójcy” - 1965, „Kupiec wenecki” - 1970), T. Dolnośląskim w Jeleniej Górze („Sługa dwóch panów”, 1970), T. Ziemi Krakowskiej w Tarnowie (1962-69; m.in. „Pani Bovary” - 1966, „Ojciec Goriot” - 1969). Był autorem scenografii dla teatrów muz., m.in. dla Operetki Śląskiej w Gliwicach („Dyrektor teatru”, 1956), T. Muzycznego w Gdyni („Domek trzech dziewcząt”, 1959), T. Muzycznego w Krakowie („Gianni Schicchi” - 1963, „Dama pikowa” - 1966), T. Wielkiego w Warszawie („Jolanta” 1955, „Tosca” 1969). Wielokrotnie projektował kostiumy do „Halki” (1950, 1958 i 1965 Poznań; 1953 Warszawa; 1953, 1956 i 1961 Gdańsk). W marcu i kwietniu 1972 odbyła się w Galerii Teatralnej w Krakowie wystawa poświęcona scenografii A. Cybulskiego.
Zaliczany był do grupy scenografów tzw. szkoły krakowskiej, uznanych, jak pisała M. Fik, „za najbardziej radykalny nurt w młodej polskiej scenografii”. Łączyła C. z nimi sympatia do surrealizmu, w przeciwieństwie jednak do większości swych kolegów, nie traktował utworu lit. jedynie jako pretekstu dla własnych scenograficznych impresji. Projektował swe scenografie „na planie tekstu” i w zgodzie z intencją reżyserską. Prawie wszystkie jego scenografie, szczególnie powstałe po 1958, miały charakter interpretacyjny, były oszczędne i metaforyczne, jak np. długi stół powstały z połączenia pryczy w „Na dnie”, przywodzący na myśl stół z „Ostatniej Wieczerzy”, drzwi i schody zawieszone w pustce w „Zbrodni i karze”, kraty przypominające więzienie w „Ryszardzie II”. Był bliższy raczej nurtowi scenografii architektonicznej, niż malarskiej, co również odróżniało go od „szkoły krakowskiej”.
Andrzej Cybulski h. Prawdzic
(ID: sw.11777)
Róża Czarnowska h. Łada
(linia: Barnaba Zawisza 3.373.452)
?1900-
