„Słownik biograficzny teatru polskiego 1765-1965”, t. I, PWN Warszawa 1973:
KARBOWSKI Józef (25 X 1888 Kraków - 7 V 1956 Kraków), aktor, reżyser, dyr. teatruBył synem Wawrzyńca K. i Wiktorii z Ziębów, mężem aktorki Stanisławy K. Uczył się w Krakowie w gimn. filol., następnie w szkole dram. M. Przybyłowicza (14 IV 1907 brał udział w popisie szkoły). W Krakowie również działał w Akademickim Kole Miłośników Dramatu Klasycznego. 7 V 1907 debiutował w t. w Sosnowcu w roli starca Rabina Todrosa („Meir Ezofowicz") i pozostał tu w zespole pod dyr. E. Majdrowicza przez trzy lata (zaczął tu także reżyserować). W sez. 1908/09 prowadził w Dąbrowie Górniczej „Kolo Dramatyczne Robotników Kopalnianych”. W sez. 1909/10 występował w Kaliszu, następnie w zespole objazdowym Związku Artystów Dramatycznych w Małopolsce, w 1911 w T. Ludowym w Krakowie i w T. Nowym we Lwowie, w sez. 1911/12 i jesienią 1912 w T. Nowości w Krakowie, w 1912 i 1913 w T. Ludowym w Krakowie; następnie w Warszawie: w t. Miniatury (od maja 1913 do wiosny 1914), t. Wodewil (lato 1914), t. Współczesnym (1914-15; tu także reżyserował), t. Udziałowym (1915). W1915 jako poddany austr. Został ewakuowany w głąb Rosji. Do 1919 przebywał w Charkowie; był tu aktorem i reżyserem T. Polskiego przy Domu Polskim (wystawił m.in. „Dziady” i „Kordiana"), pełnił też różne funkcje w innych pol. instytucjach. W 1919 powrócił do kraju. W sez. 1919/20 występował w T. na Pohulance w Wilnie, w 1920-22 w T. Miejskim w Bydgoszczy. W 1922-25 (przez trzy sez.) był dyr. T. Miejskiego w Bydgoszczy (wystawiono wtedy m.in. „Dziady”, „Beatryks Cenci”, „Erosa i Psyche”, „Wesele"). Od 1 IX do 1 XII 1925 był dyr. T. Polskiego w Katowicach. Następnie (do 1929) należał do zespołu Reduty; był tu aktorem i reżyserem oraz brał udział w pracach kierownictwa. W 1929-31 występował w T. Polskim i T. Małym w Warszawie; od 1931 do wybuchu II wojny świat. pracował stale w T. im. Słowackiego w Krakowie - jako aktor, główny reżyser, a w 1932-35 także jako zastępca dyr. (J. Osterwy). 5 III 1938 obchodził w Krakowie jubileusz trzydziestolecia pracy scen. w roli Doktora („W małym domku"). W czasie okupacji niem. podczas II wojny świat. był urzędnikiem Zarządu Miejskiego w Krakowie. Po wojnie kontynuował (do 1949) pracę na scenie krak.; pierwszym przedstawieniem, jakie tu reżyserował wówczas były „Damy i huzary” (8 III 1945). 15 1 1948 obchodził w T. im. Słowackiego jubileusz czterdziestolecia pracy artyst.; grał rolę Mecenasa („Adwokat i róże"). W sez. 1949/50 występował w T. Dramatycznych we Wrocławiu, w sez. 1950/51 gościnnie grał i reżyserował w T. Polskim w Poznaniu. Gościnnie reżyserował także w Częstochowie (T. Miejski, listopad i grudzień 1945), Rzeszowie (T. Ziemi Rzeszowskiej, sez. 1948/49), Poznaniu (T. Nowy, 1950). Od 1951 wrócił do T. im. Słowackiego w Krakowie i pozostał w tym zespole do końca życia. Występował i reżyserował także niekiedy na scenie Starego Teatru. Ostatnią jego pracą reżyserską było przedstawienie „W małym domku” (1955).
Wg A. Grzymały-Siedleckiego „nic, co teatralne, nie było mu obce. Znał się praktycznie na każdej pracy, o ile dotyczyła sceny, bez względu na to, czy rzecz dotyczyła dyrektury, reżyserii, aktorstwa, czy technicznych warsztatów teatralnych”. Miał dobre warunki zewnętrzne, „głos niski, prawie basowy, głęboki i dźwięczny”, „oczy szare, niewielkie, lecz przenikliwe”. Reprezentował „typ nowoczesnego aktora” o doskonale opanowanym rzemiośle aktorskim; w pracy scen. wyróżniał się bogactwem środków wyrazu i sugestywnością gry. Występował najczęściej w repertuarze poważnym, z upodobaniem grał „czarne charaktery”. Do najlepszych jego ról należały m.in. takie jak: Kreon („Antygona"), role tyt. w „Judaszu z Kariothu” i „Kaliguli” K.H. Rostworowskiego, Franciszek Moor („Zbójcy"), Rejent („Zemsta"), Jago („Otello"), Doktor („W małym domku"), Król („Mazepa"), Fryderyk Wielki („Wielki Fryderyk"), Bezsiemionow („Mieszczanie"), Prokurator („Wilki w nocy"), Smugoń („Uciekła mi przepióreczka"), Fiedia („Żywy trup"), Kringelein („Ludzie w hotelu"), Sartorius („Szczygli zaułek"), Ojciec Grandet („Eugenia Grandet"), Profesor Sonnenbruch („Niemcy"), Mickiewicz („Noce narodowe"). Był też bardzo sprawnym, kulturalnym reżyserem „z poczuciem przestrzeni scenicznej i świetnym na niej gospodarowaniem, z okiem scenografa i dociekliwością namiętnego analityka tekstu” (A. Grzymała-Siedlecki). Duże zasługi położył także w czasie swej wieloletniej pracy pedag. w szkole dram. W. Siemaszkowej w Bydgoszczy, w Instytucie Reduty, w Państw. Szkole Dramatycznej w Warszawie, na kursach J. Hryniewieckiej, w komisjach egzaminacyjnych ZASP dla reżyserów i aktorów, w Krakowie początkowo w Miejskiej Szkole Dramatycznej, a po II wojnie świat. w Państw. Wyższej Szkole Aktorskiej. Brał też czynny udział w pracach ZASP, później SPATiF. Od 1936 był zasłużonym członkiem ZASP, a po II wojnie świat. prezesem jego krak. oddziału. W 1955 otrzymał Państw. Nagrodę Artyst. II stopnia za całokształt pracy artystycznej.
Józef Karbowski
(ID: psb.10908.1)
Zaloguj się
?1850-
□
& Zaloguj się
?1830-
