„Słownik biograficzny teatru polskiego 1900-1980”, t. II, PWN Warszawa 1994:
BALCERKIEWICZÓWNA Maria (21 XII 1906 - 11 II 1975 Londyn), aktorka, dyrektor teatruData urodzenia wątpliwa. Była córką Kazimierza i Zofii Balcerkiewiczów. Gry aktorskiej uczyła się u A.
Zelwerowicza. Debiutowała 20 VI 1922 w T. Komedia w Warszawie w roli Kamili („Wilkołak").W sierpniu 1922 z zespołem aktorów Komedii występowała na prowincji, m.in. w Kaliszu, Piotrkowie, Płocku, Włocławku; w sez. 1922/23 brała udział w imprezach dla dzieci organizowanych w t. Wodewil w Warszawie, a w czerwcu i lipcu 1923 z zespołem K.
Adwentowicza występowała na prowincji, m.in. we Włocławku i Ciechocinku. Zaangażowana przez A.
Szyfmana, w sez. 1923/24 grała na scenach T. Polskiego, Małego i Komedii, a 1924/25 T. Polskiego i Małego, zyskując uznanie zwłaszcza w rolach komediowych; najlepsze to m.in.; Gizela („Prawo pocałunku"), Coletta („Odrodzenie"), Kociuba („Diabeł i karczmarka"), Tola („Znajomek z Fiesole"). W październiku 1924 z aktorami warsz. T. Rozmaitości występowała w Kaliszu i Płocku. W sez. 1925/26 znalazła się w zespole warsz. T. im. Bogusławskiego, gdzie grała m.in. Michałka („Róża"), a od sez. 1926/27 występowała w T. Miejskich, gł. w T. Letnim. Jesienią 1926 zaproszona na gościnne występy do T. Miejskiego w Toruniu, grała tam od 5 X t.r. trzy swoje dobre role: Broniewską („Oczy księżniczki Fatmy"), Wiktorię („Ziemia nieludzka") i Antonię („Płomienna noc"). W 1929 kierowała własnym niewielkim zespołem objazdowym, z którym występowała na prowincji, m.in. w Cieszynie (kwiecień), a także gościnnie w T. Ateneum w Warszawie (26 IV) w popisowej roli Lucyny („Dar poranka"). Potem występowała nadal (choć niekiedy z dłuższymi przerwami) w T. Miejskich w Warszawie, m.in. na scenie T. Narodowego (1930) i Letniego (1931). Z aktorami warsz. wystąpiła 17 II 1930 w Płocku. Jesienią 1930 (od września) grała w T. Miejskim w Grodnie. W styczniu 1931 znowu na czele własnego zespołu występowała w Cieszynie. W lutym 1933 wystąpiła w programie rewiowym w warsz. T. Alhambra. Od 10 II 1934 grała rolę Piesi Przeręblewiczówny („Kobiety i interesy") w T. Miejskim w Łodzi. Znana była jako recytatorka; szczególnie często dawała swoje recitale w sali Filharmonii Warsz., przeważnie były to melodeklamacje z towarzyszeniem orkiestry. Wyjeżdżała też z występami recytatorskimi do innych miast, m.in. w 1934 (maj) do Gdańska i 1935 (marzec, kwiecień) do Gdańska i Sopotu, gdzie jej koncerty miały wydźwięk patriotyczny. Od sez. 1934/35 zaangażowana do teatrów TKKT, występowała pocz. gł. w T. Nowym, nast. także w Polskim (1935) i Małym (1936), a od 1936 do wojny stale na scenach T. Narodowego, Nowego i Letniego. Uczestniczyła w jubileuszu L.
Messal, który odbył się 9 III 1939 w t. Wielka Rewia. Po II wojnie świat, przebywała na emigracji. Mieszkała w Londynie; z powodu trudnych warunków materialnych imała się różnych prac, m.in. była tłumaczką w ang. firmie eksportującej futra oraz współpracowała z „Times Literary Supplement”. Od 1942 należała do ZASP-u za Granicą, była też w jego zarządzie. Występowała sporadycznie, m.in. w 1949-50 na pol. koncertach i imprezach organizowanych przez Ognisko Pol. w Londynie. Pochowana została na Powązkach w Warszawie. We wspomnieniach opisywano ją jako aktorkę piękną i zdolną. L.
Kielanowski zwracał uwagę na jej „szlachetny typ urody”, „bogatą” skalę głosu, „żywą inteligencję”, zaś H.
Małkowska pisała, że była to „śliczna, młoda kobieta i bardzo zdolna aktorka, której rozpoczęta z dużym szumem kariera w Warszawie została osobliwie zmarnowana”. Popularność przyniosły jej gł. role komediowe, których wiele grała w pierwszym okresie działalności. W 1. trzydziestych do ważnych ról B. należały też, oprócz wymienionych: Wróżka („Wyzwolenie"), Koko („Fernanda"), Maryna („Wesele"), a przede wszystkim Miriamka („Cyganeria warszawska”, 1936). Grała w filmach; w 1924-36 wystąpiła w ośmiu pol., brała też udział w filmie franc. „Maria Baszkircew” i niem. „Jej Wysokość tańczy”. Współpracowała z t. radiowym.
Maria Balcerkiewicz
(ID: teatr.4428.1)
Zaloguj się
artykuł w Nekrologii
1862-1930
