„Słownik biograficzny teatru polskiego 1765-1965”, t. I, PWN Warszawa 1973:
OKOŃSKI Jan Chrzciciel (5 II 1807 Lwów - 15 IV 1889 Piotrków), aktor, dyr. teatruBył synem Michała O, mężem => Marii O. z Szumlasińskich (ślub w lutym 1831 w Samborze), ojcem => Anieli O., => Apolla O, => Jana Nepomucena O. i => Wandy Drozdowskiej. Uczył się w szkołach pojezuickich, a potem w szkole realnej we Lwowie. Wg J. T. S. Jasińskiego w wieku osiemnastu lat już organizował bezpłatne, amatorskie przedstawienia we Lwowie. Szybko jednak zabroniono mu tej działalności. S. Krzesiński twierdzi, że wkrótce przeniósł się do Krakowa i był krawcem. Tam też wystąpił po raz pierwszy na scenie, 10 XII 1829, w roli Horejki („Helena, czyli Hajdamacy na Ukrainie"). Przyjęty do zespołu, nie mógł się jednak wybić; wkrótce z F. Stobińskim i J. Winnickim zorganizował zespół, który od 10 V 1830 wyruszył na prowincję. W 1830 grano w Tarnowie (maj), potem w Rzeszowie (przez dwa miesiące), Przemyślu (do jesieni), Samborze (od jesieni 1830 do maja 1831), w 1831 w Samborze (do maja), Stanisławowie, Czerniowcach, Zaleszczykach. Następnie mieszkał w czasie epidemii cholery w Czerniowcach; tu również w okresie trudności finansowych, grał z kilkoma pozostałymi osobami ze swego zespołu w niem. zespole pod dyr. Slawika (Stawika). Potem znowu w Czerniowcach samodzielnie prowadził zespół. Próbował następnie (bez powodzenia) zaangażować się do t. lwowskiego. Wg K. Estreichera w 1832 zaangażował go J. Pfeiffer do Krakowa. W 1833 podobno krótko był we Lwowie, ale nie wiadomo, czy występował. Od wiosny 1833 do jesieni 1834 należał znowu do zespołu krakowskiego. Od jesieni 1834 do końca 1836 grał w zespole W. Raszewskiego, m.in. w Radomiu, Piotrkowie, Kaliszu (sez. 1835/36), Płocku.
Rozłączywszy się z Raszewskim, w 1837 zorganizował własny zespół, ale wkrótce go rozwiązał. W lecie 1837 przyjechał do Warszawy, gdzie gościnnie występował w T. Nowym Rozmaitości; 18 VIII grał Dorwala („Kochany dziadunio") i Wesołowskiego („Płaksa i Wesołowski"), a 21 VIII Śpiochajłę („Zamieszanie"). Nie zaangażowany, wyjechał do zespołu F. Stobińskiego, z którym występował w Łomży i Pułtusku, w sez. 1837/38 był w zespole A. Felińskiego w Łomży, Pułtusku i Siedlcach (prawdopodobnie uczestniczył też w kierowaniu zespołem). W 1838 rozłączył się z Felińskim, zorganizował własny zespół i występował z nim w Siedlcach, Łukowie i Krasnymstawie (od grudnia 1838 do końca lutego 1839). Odtąd, do 1883, bez przerwy rozwijał ruchliwą działalność jako dyr. własnego zespołu odwiedzając wiele miast Królestwa Polskiego. W1839 był dyr. w Krasnymstawie (do końca lutego), Zamościu (marzec), Tomaszowie Lubelskim (marzec-czerwiec), Hrubieszowie (lipiec), Lublinie, Białej Podlaskiej (listopad), Łomży (od grudnia 1839 do poł. kwietnia 1840), w 1840 w Łomży (do poł. kwietnia), Suwałkach (od poł. kwietnia do poł. lipca), Druskiennikach (lipiec-sierpień), Zamościu, Łomży (od poł. września), Suwałkach i Pułtusku (listopad), w 1841 w Radomiu, Krasnymstawie (kwiecień-czerwiec), Hrubieszowie (od czerwca do poł. października) i Zamościu (od poł. października 1841 do poł. kwietnia 1842), w 1842 w Zamościu (do poł. kwietnia), Łomży (kwiecień-maj), prawdopodobnie w Druskiennikach, potem w Suwałkach (od lata 1842 do kwietnia 1843), w 1843 w Suwałkach (do kwietnia), Łomży (do 28 V), Ostrołęce (czerwiec i początek lipca), Siedlcach (od lipca 1843 do poł. lutego 1844). W 1844 przez pewien okres kierował zespołem wspólnie z P. Ratajewiczem; prowadzili dyrekcję w: Siedlcach (do poł. lutego), Krasnymstawie (od poł. lutego do kwietnia) i Hrubieszowie (czerwiec); tu spółkę rozwiązano, a zespół pod dyr. O. grał następnie w Zamościu (od września 1844 do poł. marca roku następnego). W 1845 był dyr. w Zamościu (do poł. marca), Krasnymstawie (od poł. marca do maja), Radomiu (maj), Solcu (lato), Częstochowie (od września), Sieradzu (listopad) i Płocku (od grudnia 1845 do kwietnia 1846), w 1846 w Łowiczu (kwiecień, maj) i Łęczycy (czerwiec), w 1847 w Sieradzu (styczeń-marzec), Wieluniu (marzec-kwiecień), Solcu (lato) i Lublinie (od października do końca roku), w 1848 w Lublinie (do maja), w 1849 w Sandomierzu, w 1850 w Piotrkowie (maj-czerwiec), a następnie również w Busku (lipiec) i Olkuszu (listopad), w 1851 w Olkuszu i Miechowie (pierwsza poł. roku), Proszowicach (czerwiec-lipiec), Skalbmierzu (wrzesień), Jędrzejowie (październik), Końskich (listopad), Rawie Mazowieckiej (od poł. listopada przez całą zimę 1851/52), w 1852 w Rawie Mazowieckiej (być może aż do maja), Zgierzu (druga poł. maja), Busku, Solcu, Olkuszu, Skalbmierzu, Proszowicach, Włocławku (lato; do 15 VIII), Mławie (wrzesień) i Przasnyszu (od poł. grudnia 1852 do kwietnia 1853), w 1853 w Przasnyszu, Pułtusku (od poł. kwietnia), Ostrołęce (czerwiec) i Mławie, w 1854 w Ostrołęce, Łomży, Pułtusku (maj-sierpień) i Płońsku (od września do końca roku), w 1855 w Zamościu (do czerwca), Lipnie (czerwiec), Sierpcu (czerwiec-sierpień), Sieradzu, Koninie, Łowiczu (od września 1855 do wiosny 1856), w 1856 w Łowiczu (do wiosny), Końskich, Koninie (od poł. maja), Janowie i Sieradzu (od listopada 1856 do wiosny 1857), w 1857 w Sieradzu (do wiosny), Wieluniu (w czasie Wielkanocy), Olkuszu (od kwietnia), Radomsku (od września do 11 X) i znowu w Olkuszu (od poł. października 1857 do lutego 1858), w 1858 w Olkuszu (do lutego), Kielcach (luty-czerwiec), Busku i Solcu (lato) i Miechowie, w 1859 w Lublinie, Częstochowie (marzec), Piotrkowie (kwiecień), Radomsku, Busku, Solcu, Skalbmierzu, Proszowicach, Miechowie (lato), Jędrzejowie (październik) i Kielcach (od października 1859 do marca 1860), w 1860 w Kielcach (do marca), Radomiu (od 1 V do lipca), Solcu, Busku, Staszowie, Skalbmierzu, Proszowicach, Ojcowie, Jędrzejowie (październik), Sandomierzu (prawdopodobnie od listopada 1860 aż do wiosny 1861), w 1861 w Sandomierzu (do wiosny), Janowie Lubelskim, Krasnymstawie i Zamościu (przez całą zimę 1861/62), w 1862 w Zamościu (do wiosny), Krasnymstawie (maj), w 1863 w Krasnymstawie (styczeń) i Puławach. Następnie przez osiemnaście miesięcy nie grał; przez cały okres, aż do czerwca 1864, mieszkał w Puławach. W czerwcu 1864 wystąpił kilka razy w Lublinie z zespołem pod dyr. P. Ratajewicza; w tym samym miesiącu zorganizował tu nowy, własny zespół i wyjechał z nim do Radomia, gdzie był dyr. prawdopodobnie przez cały sez. 1864/65. W 1865 prowadził zespół w Radomiu (do maja), Kielcach (sierpień-wrzesień) i znowu w Radomiu (listopad), w 1866 w Kielcach, Busku, Olkuszu, Częstochowie (od 8 V do października) i Piotrkowie (od 8 X do końca roku), w 1867 w Piotrkowie (początkowo sam, a od 19 V do 2 VI prawdopodobnie z P. Ratajewiczem), Częstochowie (czerwiec-lipiec), Sieradzu, Turku, Kole i Wieluniu, w 1868 w Sieradzu, Pińczowie, Busku, Turku (do 16 VII), Kole (do końca września), Koninie i Radomsku, w 1869 w Kutnie (marzec), Żychlinie (od początku maja do lipca), Brzezinach (od lipca do 16IX), Tomaszowie Mazowieckim i Radomsku (do końca roku), w 1870 w Radomsku (do 2 II), Częstochowie, Dąbrowie Górniczej (od lipca do 21 VIII), Olkuszu, Tomaszowie Mazowieckim i Radomsku, w 1871 w Miechowie, Pińczowie, Busku, Opatowie i Staszowie, w 1872 w Staszowie, Ostrowcu, Iłży, Opolu, Puławach (25 VI-30 VII), Dęblinie i Radomiu (sierpień), w 1873 w Puławach, Zamościu, Tomaszowie Lubelskim (od 10 V), Hrubieszowie, Chełmie(l-17 XI) i Krasnymstawie(23 XI-12 XII), w 1874 w Janowie Lubelskim (styczeń), Iłży, Sandomierzu, Opatowie, Kozienicach, znowu w Janowie Lubelskim i Krasnymstawie (1-31 XII), w 1875 w Sochaczewie, Ciechanowie, Łowiczu (marzec), Płońsku i Przasnyszu. W lecie 1875 występował w zespole J. Teksla w warsz. t. ogr. Eldorado. Potem znowu był dyr. własnego zespołu, z którym występował w 1876 w Ciechanowie, Mławie, Rypinie i Dobrzyniu, w 1877 m.in. w Sierpcu (sierpień), w 1878 m.in. w Izbicy (lipiec). O następnych latach jego działalności brak bliższych danych. Wiadomo tylko, że w 1880 był dyr. w Radomiu, w 1881 w Rawie Mazowieckiej (luty) i Skierniewicach (po 27 II), w 1882 w Sandomierzu (luty), w 1883 w Sławkowie i Będzinie (grudzień). W 1884 wycofał się z teatru i osiadł w Piotrkowie. Ostatni raz wystąpił w 1885 w Piotrkowie z zespołem T. Smotryckiego; grał wtedy Cześnika (Zemsta). Blisko czterdziestopięcioletni okres dyrekcji nie zapewnił mu dostatku. Ostatnie lata spędził prawie w nędzy. Aby się utrzymać, sprzedawał swoją bibliotekę. Wspomagali go też składkami aktorzy z t. warszawskich.
Był jednym z najbardziej ruchliwych dyr. prowincjonalnych w Królestwie Polskim. Jego zespół odwiedzający regularnie przez wiele lat większość miast i miasteczek (niektóre gościły u siebie t. po raz pierwszy), przyczynił się w dużej mierze do ożywienia życia teatr, na prowincji. Wystawiał najwięcej komedii współczesnych, szczególnie dbał o repertuar polski. W żelaznym repertuarze miał takie sztuki jak: „Pan Jowialski”, „Zemsta”, „Damy i huzary”, „Dożywocie”, „Zrzędność i przekora”, „Żydzi”, „Opieka wojskowa”, „Pan Stefan z Pokucia”. Skład jego zespołu był przeważnie niewielki (przede wszystkim najbliższa rodzina). Sam O. był aktorem charakterystycznym, chętnie grywał role kontuszowe. Do najlepszych jego ról zaliczano: Jowialskiego („Pan Jowialski") i Anzelma („Szkoda wąsów"); inne ważniejsze: Wiórek („Gałganduch, czyli Trójka hultajska"), Ekonom („Wesele w Ojcowie"), Wincenty Starzycki („Majątek albo imię"), Dobrocki („Łukasz spod Łukowa"), Cześnik i Rejent („Zemsta"). Był autorem dwóch utworów dram. „Babia wyspa” i „Przemiany Owidiusza”.
Jan Chrzciciel Okoński
(ID: psb.20578.1)
