Franciszka Józefa Plata (M.J. Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego)

„Słownik biograficzny teatru polskiego 1900-1980”, t. II, PWN Warszawa 1994:

PLATÓWNA , Plattówna, Franciszka Józefa, zamężna Rotterowa (26 II 1894 Jasło - 10 II 1974 Wrocław), śpiewaczka
Była córką Wojciecha Platy, organisty, i Katarzyny z Zygmundów. Ukończyła seminarium nauczycielskie i Konserwatorium Muz. w Krakowie, gdzie śpiewu uczyła się u W. Hendrich i A. Ludwiga (1915-19). Debiutowała 20 V 1920 w tyt. partii w „Halce” w operze we Lwowie, została zaangażowana i do sierpnia 1930 śpiewała tu czołowe partie sopranowe. Występowała gościnnie w Krakowie (1922, 1924, 1930), w Warszawie (1925, 1926, 1927), Przemyślu (1927). Latem 1927 i 1928 pobierała lekcje w wiedeńskiej Opernschule u T. Lierhammera. Od 30 VIII 1930 nieprzerwanie do wybuchu II wojny świat. była solistką T. Wielkiego w Warszawie, ale śpiewała też gościnnie w Poznaniu (1931, 1932, 1934), Łodzi (1931), Krakowie (1932, 1933, 1934, 1935, 1937, 1938), Lwowie (1932, 1935, 1938), Katowicach (1937), Bydgoszczy (1938), Ciechocinku (1938). We wrześniu 1939 śpiewała w Warszawie w szpitalach dla rannych żołnierzy. Lata okupacji niem. przebyła w Krakowie, udzielała lekcji śpiewu i organizowała zakonspirowane koncerty, występowała na koncertach RGO. Po wojnie pierwszy raz wystąpiła 18 VIII 1945 w Krakowie jako Nedda („Pajace"), a wkrótce potem 8 IX 1945 zaśpiewała tyt. partię w „Halce” we Wrocławiu na inaug. sceny operowej w tym mieście. Następnie zorganizowała ekipę artyst., która występowała z „Halką” w wersji estradowej w wielu miastach ziem zachodnich i północnych. W 1946 zorganizowała w Słupsku szkołę muz. i była jej dyr. do 1948. Potem przeniosła się do Wrocławia; podjęła pracę pedag. w średniej szkole muz., a od stycznia 1949 w wyższej szkole muz., gdzie w 1951 została mianowana prof. i pracowała do przejścia na emeryturę w 1970. Pracowała również w szkole muz. w Wałbrzychu. W dniu 6 V 1961 obchodziła na scenie Opery wrocł. jubileusz czterdziestolecia pracy artyst. śpiewając partię Cześnikowej w „Strasznym dworze”. W pedagogice wokalnej miała duże osiągnięcia, jej uczniami byli m.in.: Magdalena Dal, H. Słoniowska, T. Cimaszewski, B. Danielewski.
Niewysoka, tęga, o wyrazistych rysach, miała rzadkiej urody i mocy sopran dram. „o niecodziennym, blasku i sile ekspresji” („Muzyka” 1927). „Głos piękny, obfity, dźwięczny i szlachetny przy muzykalności, rutynie i wytrzymałości śpiewackiej, nie obawia się ani tesytury, ani dynamicznych eksperymentów, łatwo poza tym przybiera i liryczne prawdziwie słowiańskie barwy, ujmując miękkością swą i uczuciem” pisał w 1930 S. Niewiadomski. Jej talent aktorski odznaczał się różnorodnością środków wyrazu i szczególną zdolnością do głęboko dram. ujmowania ról. „Siła i bezpośredniość uczuć jakimi potrafiła nasycić każdą z tworzonych przez siebie postaci, a także jej aktorski temperament znajdowały szczególne pole do popisu w realizacji repertuaru werystycznego” (J. Macierakowski). Spośród pięćdziesięciu siedmiu partii operowych największą sławę przyniosła jej Halka, którą odtwarzała w ponad pięciuset przedstawieniach tej opery, m.in. w tysięcznym spektaklu „Halki” w T. Wielkim w Warszawie w 1936. Była doskonałą śpiewaczką wagnerowską, wykonywała takie partie, jak: Senta („Holender tułacz"), Wenus i Elżbieta („Tannhauser") Elza i Ortruda („Lohengrin"), Ewa („Śpiewacy norymberscy"), Zyglinda i Brunhilda („Walkiria"), Freja („Złoto Renu"), Kundry („Parsifal"), Brunhilda („Zmierzch bogów"); z wielkich partii sopranowych repertuaru wł. śpiewała np. tyt. w „Aidzie”, „Tosce”, „Turandot”, „Giocondzie”, „Madame Butterfly”, Santuzzę („Rycerskość wieśniacza"), Elżbietę de Valois („Don Carlos"), Leonorę („Moc przeznaczenia"), Mimi („Cyganeria"), Amelię („Bal maskowy"). Do znanych jej partii należały też: tyt. w „Salome”, Rachela („Żydówka"), Jarosławna („Kniaź Igor"), Inez („Afrykanka"), Kościelnicha („Jenufa"), Liza („Dama pikowa"). Stworzyła interesujące role w operach pol. np. takie, jak: Ulana („Manru") tyt. w „Hrabinie”, Balladyna i Wdowa (Goplana), Bona („Zygmunt August"), Bogna („Legenda Bałtyku"). W okresie międzywojennym i po wojnie w 1. czterdziestych występowała w radiu, dawała recitale pieśni, śpiewała w koncertach oratoryjnych (np. jako solistka w wykonaniach „Mesjasza” G.F. Haendla, „Króla Dawida” A. Honeggera, „IX Symfonii” L. van Beethovena). Zajmowała się też krytyką i publicystyka muzyczną.

Franciszka Józefa Plata (ID: psb.23148.1)

Rodzice

śluby i dzieci, wnuki, i do prawnuków

Najbliżsi sławni ludzie (wg kryterium PSB)

Uwagi