„Słownik biograficzny teatru polskiego 1765-1965”, t. I, PWN Warszawa 1973:
PUCHNIEWSKI Józef (1848 - 1 XI 1926 Sosnowiec), aktor, śpiewak, dyr. teatruBył synem Michała i Genowefy Marii P., mężem => Stefanii P. W 1866 prawdopodobnie debiutował w zespole F. Sellina w Łodzi. W 1870 występował u D. Feliksiewicza w Płocku i Częstochowie oraz u M. Knapczyńskiego w Kaliszu, w 1871-72 w zespole P. Ratajewicza, m.in. w Lublinie i warsz. t. ogr. Eldorado, w sez. 1872/73 w t. pozn., w lecie 1873 w warsz. t. ogr. Alhambra, od poł. sez. 1873/74 do lata 1875 w zespole J. Grabińskiego, m.in. w Lublinie, Radomiu i warsz. t. ogr. Tivoli. W 1875 debiutował w WTR: 31 VIII w roli Moutonneta („Przysługa"), 5 i 6 IX Wacława („Stara romantyczka"), ale nie został zaangażowany. W sez. 1875/76 występował w zespole J. Grabińskiego w Łodzi i warsz. t. ogr. Alkazar. W lecie 1876 także w warsz. t. ogr. Alhambra. 20 IX 1876 debiutował w t. lwow. w roli Placyda („Piosnka wujaszka"). Nie zaangażowany, wyjechał do Krakowa, gdzie 1 Xl 1876 wystąpił po raz pierwszy w roli Gondremarcka („Życie paryskie") i pozostał do 26 II 1878 (tylko w lecie 1877 grał w warsz. t. ogr. Alkazar). Od marca do września 1878 występował w zespole A. Trapszy m.in. w Kaliszu i Lublinie. W lipcu 1878 starał się o ponowny debiut w WTR, ale zapewne nie wystąpił.
Potem zorganizował własny zespół, z którym przez wiele lat występował na prowincji, a latem w warsz. t. ogródkowych. Od 30 IX 1878 do 6 XI tego roku dawał przedstawienia w Siedlcach, 10 XI 1878-12 I 1879 w Piotrkowie, 16 I-26 V w Kaliszu, 1 VI-30 IX w warsz. t. ogr. Alhambra, 1-6 X w t. Grantzowa, 8X 1879-30 V 1880 w Lublinie, 1 VI-30 IX w warsz. t. ogr. Alhambra, potem zapewne w Płocku. Od ok. 20 XII 1880 zespół jego przebywał w Kaliszu, ale wkrótce władze nakazały przerwanie przedstawień z powodu żałoby dworskiej. Dawano więc tylko „odczyty utworów dramatycznych”, a normalne przedstawienia wznowiono ok. 1 V 1881. Od 27 V do 30 IX zespół występował w warsz. t. ogr. Alhambra, 2-30 X w Radomiu, 9 XI-20 XII w Kielcach, 25 XII 1881-22 II 1882 w Piotrkowie, 23 11-26 V w Częstochowie, 1 VI-1 X w warsz. t. ogr. Belle Vue, ok. 10 X-ok. 10 XII w Radomiu, 24 XII 1882-28 V 1883 w Kielcach, od 2 VI w Pińczowie, w lecie krótko w warsz. t. ogr. Belle Vue, we wrześniu w Busku, potem zapewne w Piotrkowie i Częstochowie, a od 11 X 1883 do początku 1884 w Łodzi. W marcu 1884 sam P. występował krótko w Łowiczu w zespole J. Szymborskiego i S. Trapszy, następnie znów prowadził swój zespół i dawał przedstawienia w Płocku (kwiecień), warsz. t. ogr. Belle Vue (2 VI-1 X), Lublinie, potem znów w Płocku (do 6 1 1885), w Kaliszu (do maja), Radomiu, warsz. t. ogr. Eldorado (31 V-15 IX) i Nowy Świat, następnie w Lublinie (12 X 1885-30 V 1886), w warsz. t. ogr. Nowy Świat (2 VI-13 IX) i Promenada (od 23 VI do końca sierpnia). 1 X 1886 P. debiutował jeszcze raz we Lwowie. Od 15 XI 1886 do maja 1887 zespół jego miał stałą siedzibę w Łodzi i stąd dwukrotnie wyjeżdżał do Sosnowca (w końcu 1886 i w kwietniu 1887), następnie występował w warsz. t. ogr. Belle Vue (2 VI-15 IX), w Łowiczu (wrzesień), Piotrkowie (od 18X) i Kaliszu (do końca roku),
w 1888 w Łęczycy, Płocku (17-29 V), warsz. t. ogr. Belle Vue (31 V-12 IX), Łodzi, Włocławku i Płocku (od listopada), w 1889 w Płocku (zapewne do marca), Lublinie (maj), warsz. t. ogr. Alhambra (1 VI-12 IX) i Kaliszu. W sez. 1890/91 po rozwiązaniu swego zespołu P. występował u Ł. Kościeleckiego w Radomiu, Lublinie i Petersburgu, w sez. 1892/93 również w Petersburgu w zespole K. Kamińskiego, w 1893 w „działówce” w Petersburgu i Moskwie. Od 29 IX 1894 do 21 X tego roku ze swym zespołem dawał przedstawienia w Siedlcach, od 8 I do 24 II 1895 w Petersburgu, następnie przekazał dyrekcję L. Dobrzańskiemu i w marcu tego roku występował u niego w Rydze. W lecie 1895 zorganizował razem z S. Staszewskim zespół, który pod ich kier. odwiedził Ciechocinek (sierpień), Łowicz (wrzesień), Kalisz (od października do grudnia 1895), Koło (styczeń-luty 1896). W 1896 P. z własnym zespołem dawał też przedstawienia w Płocku i Łomży (listopad), od października 1897 do maja 1898 prowadził zespół w Częstochowie, wyjeżdżając stąd na krótkie występy do Piotrkowa (luty i maj 1898) i Zawiercia (marzec 1898). W 1898 sam występował w Petersburgu u Ł. Kościeleckiego i w warsz. t. Odeon w zespole Z. Przybylskiego, a w lutym 1899 kierował zespołem w Piotrkowie. Od maja do września 1899 sam P. występował w warsz. t. ogr. Wodewil, w sez. 1899/1900 (do maja 1900) w T. Ludowym w Warszawie, latem 1900 w warsz. t. ogr. Fantazja. Jesienią 1900 organizował zespół, z którym chciał się wybrać na dłuższy okres do Rosji, ale nie wiadomo, czy zrealizował swój zamiar. W 1902 grał z zespołem S. Knake-Zawadzkiego, m.in. w Tarnowie, Nowym Sączu i w T. Ludowym w Krakowie. W lecie tego roku zorganizował nowy zespół, występował z nim w Suwałkach i znowu przygotowywał się do występów w głębi Rosji. Jesienią 1902 bez powodzenia starał się o dyr. t. w Sosnowcu. W początkach 1903 dawał ze swym zespołem przedstawienia w Kalwarii (styczeń), Mariampolu, Lipawie, Charkowie (luty) i Zaporożu (marzec), a jesienią tego roku w Łomży, od maja 1904 w Busku, Radomiu, Płocku i Włocławku (od poł. grudnia do stycznia 1905), stąd wyjeżdżał też na krótko do Ciechocinka. W 1905 starał się znów o dzierżawę t. w Sosnowcu i od poł. stycznia objął dyr. tamtejszego teatru. Borykając się cały czas z trudnościami finansowymi i małą frekwencją dawał tam przedstawienia do końca maja 1905, wyjeżdżając w tym czasie kilkakrotnie na występy do Dąbrowy Górniczej. Na lato wyjechał do Warszawy, gdzie kompletował zapewne nowy zespół. W grudniu 1905 wraz z W. Siemaszkową organizował przedstawienia w Wilnie, później pod jego dyr. zespół występował tam jeszcze do kwietnia 1906, a także wyjeżdżał na występy, m.in. do Białegostoku (styczeń) i Mińska Litewskiego (luty), następnie przeniósł się do Kijowa (maj-czerwiec 1906). W 1907 dawał przedstawienia w Radomiu, Łodzi, Łowiczu (wrzesień), Kielcach, Siedlcach (grudzień). W kwietniu 1908 P. występował w Warszawie w T. na Mokotowskiej, od 20 VI kierował t. Bagatela, a w lipcu dawał przedstawienia w Radomiu. W grudniu 1908 reżyserował przedstawienia amatorskie we Włocławku, w początku 1909 zorganizował w Warszawie nowy zespół i wyjechał z nim do Kijowa. W 1910 ubiegał się o dzierżawę t. w Kaliszu, w sez. 1912/13 występował w Sosnowcu i w T. Polskim w Kijowie, w 1914 był reżyserem t. amatorskiego w Zawierciu, gdzie mieszkał też w okresie I wojny światowej.
Był użytecznym aktorem w rolach komicznych i charakterystycznych. Grał m.in. Dolskiego („Wielki człowiek do małych interesów"), Janusza („Pan Jowialski"), Genia („Pozytywni"), Fikalskiego („Dom otwarty"), Zdzisława („Radcy pana radcy"), Józka („Noc świętojańska"). Tłumaczył też kilka sztuk, m.in. „Konkurent z więzienia dłużników”. Najbardziej zasłużył się jako długoletni dyr. t. ogr. w Warszawie i zespołów wędrownych w Królestwie. W latach osiemdziesiątych XIX w. w licznych miastach i miasteczkach wystawiał repertuar operowy i operetkowy, a szczególne zasługi miał w propagowaniu twórczości S. Moniuszki; „Halka” nie schodziła w jego zespole z afisza. W t. ogr. wystawiał przeważnie repertuar popularny: sztuki ludowe ze śpiewami i tańcami. Zespół jego uważany był za jeden z lepszych zespołów prowincjonalnych. Pierwszą jego żoną była aktorka Stefania z Wierzbickich (ślub 19 III 1882), drugą Maria z Petrykowskich.
Józef Gabriel Puchniewski
(ID: psb.24811.1)
Zaloguj się
1840-
