Franciszek Ryx h. Pierścień (ID: psb.27606.1)

Najbliżsi sławni ludzie (wg kryterium PSB)

W stopniach ° wyrażona liczba ogniw w łańcuchu, w którym każda następna osoba jest dzieckiem, rodzicem lub małżonkiem poprzedniej;
wersja pełna (przy opłaconym abonamenice) pokazuje wykres powiązania; w wersji darmowej kliknięcie prowadzi do strony o danej osobie.

1. KLIMKIEWICZ Antoni Stefan (1788-1867) pułkownik 3°
2. RYX Bronisław Feliks (1837-1914) ziemianin, powstaniec 1863, publicysta 3°
3. STAWIARSKI Franciszek Paweł (1805-1888), uczestnik powstania listopadowego, emigrant 4°
4. RYX Jerzy (1866-1944) ziemianin, hodowca, pisarz rolniczy 4°
5. RYX Marian Józef (1853-1930) biskup sandomierski 4°
6. OWIDZKI Jan Felicjan (1852-1913) malarz 4°
7. MIECZNIKOWSKI Ludwik Aleksander (1836- po 1882) powstaniec 1863, uczestnik Komuny Paryskiej 4°
8. STAWIARSKI Ignacy Franciszek (1776-1835), prawnik, tłumacz, publicysta 4°
9. JAKUBOWICZ Paschalis (zm. 1816/17) kupiec 4°
10. RYX Izabella (1844-1904) zootechnik 4°
11. MASZYŃSKI Mariusz (1888-1944) aktor, pisarz, malarz 5°
12. MASZYŃSKI Piotr (1855-1934) kompozytor, dyrygent, pedagog 5°
13. ROGUSKI Władysław (1890-1940) malarz, grafik, projektant tkanin 5°
14. RZĘTKOWSKI Kazimierz Bruno (1870-1924) profesor medycyny 5°
15. RZĘTKOWSKI Stanisław Marek (1843-1897) dramatopisarz, poeta, publicysta 5°
16. STAWIARSKI Seweryn (1803-1884), uczestnik powstania listopadowego, emigrant 5°
17. MASZYŃSKI Julian Piotr (1882-1943) aktor, Śpiewak, pisarz 5°
18. MALEWSKI Bronisław (1874-1920) lekarz, generał, działacz Narodowej Demokracji 5°
19. KUBALA Wawrzyniec (1885-1967) prawnik, działacz społeczny i polityczny 5°
20. KUBALA Ludwik (1838-1918) działacz powstańczy 1863, historyk 5°

Uwagi

• „Słownik biograficzny teatru polskiego 1765-1965”, t. I, PWN Warszawa 1973:

  RYX Franciszek (1732 - 16 IX 1799 Warszawa), dyr. teatru
  Pochodził z rodziny flandryjskiej, która być może osiedliła się już wcześniej na terenie Polski w Krakowie. Niektóre źródła podają jednak informacje, że do Polski przyjechał dopiero R. Początkowo pracował jako fryzjer na dworze podkanclerzego litewskiego M. Sapiehy, następnie został kamerdynerem Stanisława Augusta Poniatowskiego, stolnika litewskiego. Po objęciu przez niego tronu R. służył mu w dalszym ciągu, ciesząc się nieograniczonym zaufaniem króla, który powierzył mu m.in. nadzór nad swoją szkatułą. W 1768 R. otrzymał indygenat polski i starostwo piaseczyńskie. Ze sprawami teatr. związał się po raz pierwszy w 1773, kiedy z polecenia króla udzielił pożyczki J.F. Kurzowi na organizację teatru. W lutym 1774 wydzierżawił dla antrepryzy Kurza salę teatr. w Pałacu Radziwiłłowskim na Krakowskim Przedmieściu, gdzie 30 IV rozpoczęły się przedstawienia. Po przyznaniu przez Sejm przywileju teatr. Augustowi Sułkowskiemu (11 VI 1774) w lipcu tego roku R. przystąpił do spółki teatr. z A. Sułkowskim i A. Ponińskim. Już jednak w lipcu 1775 zerwał spółkę i na drodze sądowej wystąpił z roszczeniami finansowymi w stosunku do Sułkowskiego. Od początku 1776 stopniowo przejął zarząd t., zgodnie z poleceniem króla, wyrażonym w liście z dnia 10 VI 1775 („abyś stosownie do myśli mojej ów przywilej (...) nabył, wszystkie do zabawy publiczności koszta łożył, oraz teatr wygodny dla mnie i publiczności wybudował"). Uchwałą z 26 X 1776 Sejm przekazał R. przywilej teatralny. Obok zespołu pol. R. sprowadzał na występy do Warszawy operowe zespoły włos. i franc, administrował również królewskimi t. prywatnymi (na Zamku i w Łazienkach). W kwietniu 1778 zawarł z L. Montbrunem trzyletnią umowę. We wrześniu tego roku zakończył się okres dzierżawy sali w pałacu Radziwiłłowskim i R. przystąpił do wypełnienia warunku przywileju teatr. - budowy gmachu. Otwarcie nowego t. odbyło się 7 IX 1779 wystawieniem opery „Amant, autor i sługa”. Antreprenerem zespołu był do 14 I 1781 M. Bisesti. Następnie R. wydzierżawiał kolejno t. - Zrzeszeniu Aktorów p.n. Aktorowie Narodowi, kontrolowanemu z ramienia króla przez A. Moszyńskiego (171 1781-1783), spółce J.M. Lubomirskiego z A. Ponińskim (1 V-l VI 1783), spółce W. Bogusławski, D. Curz (1 IX 1783-marzec 1785), a jednocześnie zespołom wł. i niemieckim. W 1785 R. w związku z tzw. aferą Dogrumowej przez kilka miesięcy przebywał zamknięty w klasztorze Paulinów. Zespół T. Narodowego występował w tym czasie pod kier. W. Bogusławskiego w Grodnie i w Wilnie. W czerwcu 1785 R. sam objął dyr. t. i pełnił ją do Wielkanocy 1789. Na otwarcie sez. 19 VI 1785 wystawiono „Sarmatyzm”. W 1786 w związku ze sprowadzeniem przez R. części zespłu W. Bogusławskiego występującego w Wilnie, doszło do ostrego konfliktu między R. a Bogusławskim. Bogusławski do końca życia miał o to zapiekły żal do R. i uraza ta zaciążyłaniewąt pliwie na jego ocenie postaci R. w „Dziejach Teatru Narodowego”. W okresie dyrekcji R. warsz. T. Narodowy osiągnął pełną stabilizację. Posiadał znakomity zespół, w skład którego wchodzili m.in. K. Świerzawski, A. i T. Truskolascy, L. i F. Pierożyńscy, M. i F. Nowiccy, M. Jasińska, T. Marunowska. Z t. współpracował F. Zabłocki, pisząc dla niego nowe sztuki. Bezpośredni wpływ na repertuar miał w tym czasie niewątpliwie sam król. W omawianych latach T. Narodowy wystawiał m.in. sztuki Marivaux, komedie Moliera, sztuki Zabłockiego, „Wesele Figara”. W związku ze stałymi skargami R. na straty finansowe król wypłacał t. stałe subwencje (do kwietnia 1795). Nie zachowało się niestety do naszych czasów archiwum R. (poza nielicznymi dokumentami), nieznane są więc dokładnie przyczyny jego wycofania się z imprezy teatralnej. W 1790 zawarł umowę z W. Bogusławskim i przekazał mu dzierżawę i dyrekcję teatru. Przywilej R. stracił moc na skutek ustawy o Komisji Policji (czerwiec 1792) znoszącej wszelkie monopole. Odtąd pozostał tylko właścicielem gmachu teatr, i od jesieni tego roku zawarł z Bogusławskim umowę dzierżawną na trzy lata. Targowica, stojąc na stanowisku nieważności ustawodawstwa Sejmu Czteroletniego przywróciła monopol teatr. R., zaakceptowały go również władze carskie, bezpośrednio po trzecim rozbiorze. W okresie rządów pruskich 20 I 1797 R. przekazał przywilej i budynek teatr, na własność Stanisława Augusta. Skomplikowane pertraktacje finansowe, jakie były konsekwencją tego układu zakończyły się dopiero w 1808 umową między bratankiem R. i ks. Józefem Poniatowskim, na zasadzie której książę stał się właścicielem gmachu i przywileju teatralnego. Działalność teatr. R. nie ograniczała się tylko do Warszawy. W 1780 magistrat Wilna zawarł z nim „konsens na utrzymanie komediów, redut na lat 50 dany”. Przywilej ten został po dziesięciu latach cofnięty, ze względu na to, że R. nie wybudował gmachu teatr. i czerpał jedynie zyski z dzierżawy redut. O R. utrwaliła się opinia, że był człowiekiem chciwym, przedkładającym nad wszystko interes osobisty, że faworyzował zespoły obce ze szkodą dla młodego pol. zespołu. Opinia ta, za którą w dużej mierze odpowiedzialność ponosi W. Bogusławski, jest krzywdząca. ,Ryx nie był na pewno - pisała K. Wierzbicka - człowiekiem pokroju Tomatisa, robiącym fortunę w ciągu bardzo krótkiego czasu, gospodarował zapobiegliwie przez wiele lat, wielkopańskiego trybu życia nie przejął. Cieszył się sympatią wielu ludzi, i to pozostających z nim w kontaktach natury materialnej (...) Z tym wszystkim starosta piaseczyński był na pewno człowiekiem dbałym o swoje interesy i znakomicie umiejącym je załatwiać. Toteż wszystkie jego deklaracje, że traci majątek na teatrze i że chce się z niego wycofać, można uważać za manewr taktyczny, w rzeczywistości bowiem wszedłszy raz w jego posiadanie, trzymał go odtąd mocno w swych rękach”.
  
  „Słownik biograficzny teatru polskiego” t. 1: teatr.81043.1
  Epitafium na cm. Powązkowskim:
  ZWŁOKOM
  FRANCISZKA. RYXA. STAR. PIA
  STANISŁAWA AUGUSTA
  KRÓLA POLSKIEGO
  36 LETNIEMU SŁUDZE
  W WIEKU LAT 67
  DNIA 16 WRZEŚNIA
  RO: 1799 ZMARŁEMU
  SYNOWIE C. Z ŻALEM
  POŁOŻYLI
  
  Polski Słownik Biograficzny t. 33 str. 597: psb.27606.1
  sw.104642 Stanisław Łoza, Rodziny polskie pochodzenia cudzoziemskiego osiadłe w Warszawie i okolicach, t. 1-3, Warszawa 1932-1935
  sw.632170 Akt zgonu: Borzęcin, 47/1839 http://metryki.genealodzy.pl/metryka.php?ar=2&zs=0033d&sy=1839&kt=3&plik=44-50.jpg#zoom=1&x=525&y=2026

• Mapa grobów rodzinnych
  
  
• Kalendarzyk Rodzinny tej osoby
  
  
• Potomkowie - Drzewo
  
  
  
  
• Związek z M.J. Minakowskim