„Słownik biograficzny teatru polskiego 1765-1965”, t. I, PWN Warszawa 1973:
SUREWICZ Józef (5 V 1805 Wilno - 1 VII 1892 Warszawa), aktor, reżyser, dyr. teatruPrawdopodobnie był mężem => aktorki S., ojcem => Konrada S. Ukończył gimn. w Wilnie. Jak sam później mówił, urok i talent J. Ledóchowskiej, którą w czasach szkolnych podziwiał na scenie, przyciągały go do teatru. Debiutował w Wilnie 22 X 1823 w sztuce „Awantura dniem przed bitwą”. Wkrótce przyjęty do zespołu, grał odtąd w t. wil. aż do końca 1864. Mimo nienajlepszych warunków scen. szybko się wybił; grywał bohaterów i amantów w repertuarze klasycznym, z powodzeniem występując jako Albin („Śluby panieńskie"), Dunois („Dziewica Orleańska"), Karol Moor („Zbójcy"), Edgar („Łucja z Lammermooru"), Hamlet („Hamlet"). Potem zaczął grać „specjalne charaktery trzpiotów, fanfaronów, pretensyjnych figur” („Pamiętnik Sceny Warszawskiej"), np. Pana de Mesmes („Na górze i na dole"), Gunthera („Piękna maseczka"), a także drugich amantów, intrygantów i czarne charaktery. Od ok. 1845 występował już w charakterystycznych, często komicznych rolach starych wojskowych i szlachciców, jak np. Major („Panna mężatka"), Staroświecki („Żydzi"), Bukowski („Wojna z kobietą"), Miecznik („Domy polskie"). Był aktorem dobrym i starannym, pisano, że „żadnej nie zawiedzie roli, żadnego nie skrzywi charakteru”. Od 1836 współkierował z J. Rogowskim i S. Nowakowskim sceną wil., od 1840 należał z W. Aszpergerem, J. Aśnikowskim i B. Dawisonem do „Rady Starszych”. W 1844, kiedy zespół wil. podzielił się na dwie części, S. objął dyr. nad grupą aktorów, która do grudnia 1845 grała po polsku w starym gmachu teatr., tzw. Wielkim. Od połowy grudnia 1845 oba zespoły połączyły się i grano razem (zarówno po polsku, jak i po rosyjsku) w gmachu Ratusza. S. był głównym reżyserem zespołu wil., a wg A. Millera przez pewien czas (do 1857) także nim kierował (nie jest to jednak wiadomość pewna). Zespół wil. wyjeżdżał prawie co roku w okresie letnim pod jego dyrekcją na występy gościnne do Kowna (1845 - latem i zimą, w lecie 1853, 1854, 1857, 1858, 1859), Druskiennik (1841, 1843, 1844, 1845, 1854, 1855, 1856, 1857, 1859), Mińska (listopad 1844), Grodna (1841, 1857), Białegostoku (1854), Birsztan (1860) i Dyneburga (w lecie 1859 i od czerwca 1861 do zimy 1862). 22 X 1855 obchodził na scenie wil. jubileusz trzydziestopięciolecia pracy, bardzo serdecznie przyjmowany przez publiczność. W. Krogulski napisał, że S. „tym był przez długie lata dla Wilna, czym Żółkowski dla Warszawy”. Po zamknięciu t. pol. w Wilnie w 1864, grał tam jeszcze przez jakiś czas biorąc udział w przedstawieniach ros., a następnie wyjechał do Warszawy. Od 13 V 1867 do maja 1868 byt reżyserem dramatu WTR, a od 1 VI 1868 został „inspektorem porządku scenicznego”. Na tym stanowisku pozostał do końca życia. W WTR grywał bardzo rzadko. Pierwszy raz wystąpił 14 II 1869 jako Rotmistrz („Damy i huzary"). Grał potem jeszcze m.in. Orgona („Dożywocie") i Astolfa („Odludki i poeta"). Po raz ostatni wystąpił 18 V 1870 w roli Doży („Kupiec wenecki"). 22 X 1873 obchodził w Warszawie jubileusz pięćdziesięciolecia pracy teatralnej.
Józef Surewicz
(ID: psb.32835.1)
![[podgląd]](/img/metrskan/z/11354823.jpg){kind=link}
